Navnath Bhaktisar Adhyay 38 is the thirty-eighth chapter of the book. Reading it is beneficial to cure hivtap, primary, and other fevers.

Navnath Bhaktisar Adhyay 38:

श्रीगणेशाय नमः ॥ जयजयाजी व्यंकटरमणा ॥ दयासागरा परिपूर्णा ॥ भक्तदुःखभंजना ॥ पुढें ग्रंथ बोलवीं ॥१॥ मागिले अध्यायीं कथन ॥ नागनाथा भेटला अत्रिनंदन ॥ विद्याभ्यासें दीक्षाकारण ॥ नाथपंथीं मिरवला ॥२॥ उपरी मच्छिंद्राशीं खेळूनि रळी ॥ जिंकिला मच्छिंद्र तपोबळी ॥ तंव सिद्ध उत्पन्न करुनि मंडळी ॥ शाबरी विद्या ओपिली ॥३॥ यावरी श्रोतीं पुढें कथन ॥ पूर्वी दक्षगृहीं वार्ता जाण ॥ निघालें विवाहयोजनालक्षण ॥ मंगळकार्याचें तेधवां ॥४॥ हिमालयाची आत्मजा ॥ ती योजिली मंगलकाजा ॥ तेव्हां देवदानवमानवां भोजा ॥ पाचारण पाठविलें ॥५॥ तेणेंकरुनि दक्षागार ॥ भरोनि निघाला सुरवर ॥ मानवी दक्ष हरि हर ॥ सभास्थानीं बैसले ॥६॥ मंडळी ऐसी सर्वासहित ॥ बैसली असे पार्वती त्यांत ॥ मंगलकला करुनि मंडपांत ॥ मिरवत असे नोवरी ॥७॥ परी ते नोवरी स्वरुपखाणी ॥ कीं चंद्रकला नक्षत्रगणीं ॥ तेजाला जैसी सौदामिनी ॥ उजळपणा कराया ॥८॥ कीं सहस्त्र विद्युल्लतांचा पाळा ॥ ऐक्यपणें झाला गोळा ॥ सुरवरीं घनमंडळा ॥ चमकपणी शोभवी ॥९॥ कीं अर्क प्रत्यक्ष दीक्षाबाळ ॥ सभासद मिरवे केवळ ॥ तयाचें प्रतिबिंब व्योमीं जळ ॥ ब्रह्माण्डकुंडीं अर्क हा ॥१०॥ ऐसियापरी लावण्यता ॥ सभेंत मिरवे जगन्माता ॥ ते स्वरुप देखूनि नाभिसुत ॥ कामानळ दाटला ॥११॥ कामविरह चपळवंत ॥ नेणे विचार समयोचित ॥ स्थान सोडूनि इंद्रियांत ॥ लिंगामाजी पातला ॥१२॥ तैं विधीचा विरहकाम ॥ अधीरपणीं द्रवला उत्तम ॥ महीं प्राप्त होतां मनोधर्मे ॥ संकोचला विधी तो ॥१३॥ बैसल्याठायींचि करुन ॥ रेत रगडियेले महीकारण ॥ तैं आगळे साठसहस्त्र ऋषी वेषें ॥ वालखिल्य भागीं मिरवले ॥१५॥ परी एक आगळा होता भाग ॥ तैसाचि राहिला तेथें चांग ॥ सेवक झाडी महीअंग ॥ केरसमानी मिसळला ॥१६॥ उपरी सरतां मंगळनेम ॥ केला होता लज्जाहोम ॥ केर आणि तयाचें भस्म ॥ सेवक सांडिती सरितेंत ॥१७॥ सरितेंत पडतां सकळ मेळ ॥ सर्व रेताचा सांडूनि मळ ॥ केर मग उगवोनि तळ ॥ निर्मळपणीं वर्तला ॥१८॥ मग तो जळी ढळढळीत ॥ तरुनि प्रवाहीं वाहात जात ॥ तो वाहतां अकस्मात ॥ कुशवेष्टनी आतुडला ॥१९॥ तैं जललहरीचें नेटेंकरुन ॥ कुशवेष्टींत पडे जाऊन ॥ तेथे लोटतां बहुत दिन ॥ कुशमुळ्यांनीं वेष्टिला ॥२०॥ यापरी बहुतां दिवशीं ॥ ईश्वरआज्ञा अवतारक्रमासी ॥ पिप्पलायन त्या रेतासी ॥ नारायण संचरला ॥२१॥ संचरला परी कैसे रीतीं ॥ रोहिसावजे विपिनीं असती ॥ तो मेळ त्या कुशवेष्टीप्रती ॥ उदकपाना पातला ॥२२॥ त्यांत रोहिणी ऋतुवंत ॥ मूत्न स्त्रवली प्रत्यक्ष रक्त ॥ तें भेदूनि वीर्यव्यक्त ॥ रेत वाढी लागलें ॥२३॥ कुशवेट परम भुवन ॥ तयामाजी हे सघन ॥ वाढी लागतां स्वेदजविधान ॥ कीटकन्यायें करुनियां ॥२४॥ अंडज जारज स्वेदज प्रकरण ॥ ऐसीं जीवां उत्पत्तिस्थानें ॥ असो या विधानेकरुन ॥ मूर्ति रचिलीं नवमास ॥२५॥ देह वाढता सबळवंत ॥ कुशमूळ झालें त्रुटित ॥ मग ढाळपणीं महीवरतीं ॥ बाळ दृष्टीसी ते आलें ॥२६॥ तो त्या ठायीं अकस्मात ॥ सत्यश्रवा विप्र भागीरथींत ॥ येवोनियां दर्भानिमित्त ॥ कुशवेष्टी विलोकी ॥२७॥ तो विप्र असे परम सुशीळ ॥ पुनीतग्रामीं तयाचें स्थळ ॥ तेथें येतां दृष्टीं बाळ ॥ पाहिलेसे तेधवां ॥२८॥ देखिलें परी देदीप्यमान ॥ अर्कतेजें परम सुगण ॥ कीं प्रत्यक्ष चंद्रकळा जिंकोन ॥ आणिता झाला त्या ठायीं ॥२९॥ कीं अनंत मस्तकींचा मणी ॥ विसरुनि गेला ते स्थानीं ॥ ऐसें भासलें विप्रा मनीं ॥ अति तेजस्वी चकचकाटे ॥३०॥ चित्तीं म्हणे हें बाळ ॥ कोणाचें आहे तेजःपुंजाळ ॥ कीं उर्वशी उदरकमळ ॥ टाकूनियां गेली असे ॥३१॥ कीं राजबीज मनमोहन ॥ जळदेवतीं दृष्टी पाहून ॥ आणिलें मातेच्या शेजेहून ॥ आपुले स्थानीं न्यावया ॥३२॥ तरी याची पुनः माता ॥ येऊनि भेटेल कधी आतां ॥ परी प्रेमरहित लोभ ममता ॥ टाकूनि ती गेलीसे ॥३३॥ ऐसा तर्कवितर्क करीत ॥ परी तो बाळा न लावी हस्त ॥ कैसे न्यावें म्हणोनि मनांत ॥ पुढील अर्थ दिसेना ॥३४॥अति वितर्के भेदलें मन ॥ परी मोहें वेष्टिले पंच प्राण ॥ चित्तीं म्हणें कैसें सोडून ॥ बाळालागीं जावें हो ॥३५॥अरण्य कर्कश तीर भागीरथी ॥ सावजे येती उदकाप्रती ॥ दृष्टि पडतां तयाचि क्षितीं ॥ घात करतील बाळकाचा ॥३६॥ ऐसें मोहें चित्तीं जल्पून ॥ परी स्पर्श न करी भयेंकरुन ॥ चित्तीं म्हणे नेणों संधान ॥ कैसें आहे कळेना ॥३७॥ ऐसें प्रकरणीं शंकित मानस ॥ बाळानिकट उभा असे ॥ परी स्वर्गाचे देव असती डोळस ॥ देखते झाले तयासी ॥३८।\ बाळक करीतसे रुदन ॥ हस्तपादांतें नाचवून ॥ तें स्वर्गी सुरवर पाहून ॥ नमन करिती भावानें ॥३९॥ म्हणती हा पिप्पलायन नारायण ॥ आजि देखियले तयाचे चरण ॥ तरी आजिचा दिन परम सुदिन ॥ कृतकृत्य झालों कीं ॥४०॥ मग सर्वत्र करुनि जयजयकार ॥ वर्षिते झाले कुसुमभार ॥ कुशवेष्टींत कुसुमें अपार ॥ खचूनियां पाडियेलीं ॥४१॥ विप्र बाळाच्या अंगावरुनी ॥ कुसुमें अपरिमित काढूनी ॥ टाकी परी कुसुमांलागोनी ॥ परी न सरे म्हणोनि दचकला ॥४२॥ चित्तीं म्हणे कैचें बाळप्रकरण ॥ पिशाचकरणी येते दिसोन ॥ अकस्मात येऊनि कुसुमघन ॥ कोणीकडून वर्षती ॥४३॥ ऐसा भयस्थित होऊनि चित्तीं ॥ पळूं लागला नगरवाटीं ॥ कैंचे दर्भ चरणसंपुटीं ॥ अति कवळूनि पळतसे ॥४४॥ तें पाहूनि सुर समस्तीं ॥ गदगदां हास्य करिती ॥ सत्यश्रव्यासी पळतो म्हणती ॥ उभा उभा पळूं नको ॥४५॥ ते सत्यश्रवें शब्द ऐकोन ॥ परम घाबरला पडे उलथून ॥ चित्तीं म्हणे पिशाच येऊन ॥ भक्षावया धांवले ॥४६॥ ढळढळीत भरले दोन प्रहर ॥ खेळी निघाले महीवर ॥ कैंचे बाळक तें प्राणहर ॥ पिशाचकृत्यें मिरवला ॥४७॥ ऐशा वितर्ककल्पना आणूनी ॥ पळत आहे प्राण सोडुनी ॥ पडतां महीतें उलथुनी ॥ पुनः उठोनी पळतसे ॥४८॥सुरवर उभा उभा म्हणती ॥ तों त्यातें न दिसे क्षिती ॥ परी शब्द सुस्वर होती ॥ पिशाच सत्य हें आहे ॥४९॥ मग स्वर्गस्थ सुरवर शब्द सोडुनी ॥ नारदातें बोलती वचनी ॥ स्वामी तुम्हीं जाऊनी ॥ सत्यश्रव्यातें सुचवावें ॥५०॥ हा परम भ्याड ब्राह्मण ॥ सत्यवादी परी करी पलायन ॥ तरी त्याचा संशय छेदून ॥ टाकूनि बाळ त्या देईजे ॥५१॥ ऐसें सुरवर कमलोदभवसुता ॥ बोलतांचि महाराज होय निघता ॥ ब्रह्मवीणा घेऊनि हाता ॥ महीवरती उतरला ॥५२॥ आपुले स्वरुपाचा लोप करुन ॥ मानववेषी दिव्य ब्राह्मण ॥ सत्यश्रव्याचे पुढें जाऊन ॥ उभा राहे मार्गात तो ॥५३॥ सत्यश्रवा भयभीत ॥ मार्गी पळतां श्वास सांडीत ॥ पडत झडत मुनी जेथें ॥ येवोनि तेथें पोहोंचला ॥५४॥ प्राण झाला कासावीत ॥ मुखीं न निघे श्वासोच्छवास ॥ तें पाहुनि नारद त्यास ॥ बोलता झाला महाराजा ॥५५॥म्हणे महाराजा किमर्थी ॥ घाबरलासी काय पंथीं ॥ येरु म्हणे प्राणाहुती ॥ आजि झाली होती कीं ॥५६॥ दर्भानिमित्त गेलों सरितेतीरा ॥ पिशाचकळा तेथें पाहिली चतुरा ॥ बाळवेषें मी मोहिलों विप्रा ॥ मीचि म्हणोनि टिकलों ॥५७॥ टिकलों परी अकस्मात ॥ अपार कुसुमें तेथे पडत ॥ तें पाहूनियां भयभीत ॥ होऊनियां पळालों ॥५८॥ पळालों परी मागाहून ॥ अपार शब्दें पिशाचगण येऊन ॥ उभा रहा ऐसें म्हणोन ॥ वारंवार ऐकितों मी ॥५९॥ परी मी न पाहें मागें ॥ पडत झडत आलों लगबगें ॥ ऐसी कथा सांगोपागें ॥ झाली असे मज विप्रा ॥६०॥ मग नारदें धरुनि त्याचा हात ॥ तरुखालतें नेऊनि त्वरित ॥ बैसवूनि त्या स्वस्थचित्त ॥ वृत्तांतातें सांगतसे ॥६१॥ म्हणे विप्रा ऐक वचन ॥ तूं होतासी कुशबेटाकारण ॥ तेव्हां तुज म्यां विलोकून ॥ ऊर्ध्वदृष्टी पाहिलें ॥६२॥ पाहिलें परी अंबरांत ॥ मज दृष्टीं पडलीं सुरवरदैवतें ॥ त्यांणीं कुसुमें घेऊनि हातांत ॥ तुजवरी झोंकिलीं ॥६३॥ झोंकिलीं याचें कारण ॥ तुज बोलाविलें नामाभिधाने ॥ येरी म्हणे माझेचि नाम ॥ सत्यश्रवा म्हणताती ॥६४॥ नारद म्हणे असो कैसें ॥ सत्यश्रवा नाम तुज वसे ॥ म्हणोनि पुकारीत होते देव तैसें ॥ भूतचेष्टा नसे बा ॥६५॥ तरी सत्यश्रवा तुझें नाम ॥ कोठे आहे तुझें धाम ॥ नाहीं ठाऊक आम्हां ग्राम ॥ कोण आहे सांग पां ॥६६॥ असो इतुकें त्यासी विचारुन ॥ पुढें बोलला एक वचन ॥ बाळालागीं सदनीं नेऊन ॥ करीं पाळण प्रीतीनें ॥६७॥ ऐसें बोलूनि आणिक बोलले ॥ कीं हें बाळक ब्रह्म ठेलें ॥ पिप्पलायन नारायण जन्मले ॥ अवतार प्रगट जाहला ॥६८॥ तरी सकळ संशय सांडून ॥ बाळ नेई सदनालागून ॥ याचें करितां संगोपन ॥ सकळ सिद्धी साधती ॥६९॥ ऐसें सुरवरांचे बोलणें ॥ विप्रा म्यां येथूनि ऐकिले कानें ॥ असत्य मानूं नको जाणें ॥ देव सर्वही बोलती ॥७०॥ सत्यश्रवा विचारी मानसीं ॥ स्वर्गात नम नाम काय माहितीसी ॥ हाचि संशय धरुनि चित्तासी ॥ क्षण एक तिष्ठतसे ॥७१॥ करुनि पाहे ऊर्ध्व दृष्टी ॥ तों देखिली अपार देवथाटी ॥ परी नारदकृपेची सर्व हातवटी ॥ देव दृष्टी पडियेले ॥७२॥ मग नारदबोलें तुकावी मान ॥ म्हणे विप्रा बोलसी सत्यवचन ॥ माझे दृष्टी सुरवरगण ॥ येथोनियां दिसती पैं ॥७३॥ तरी विप्रा ऐक सत्य वचन ॥ येई माझ्या समागमेंकरुन ॥ कुशवेष्टींतील बाळ उचलोन ॥ मम करीं ओपीं कां ॥७४॥ ऐसे बोल ऐकतां ॥ अवश्य म्हणे संवत्सरपिता ॥ मग नेऊनि सत्यश्रव्याचे हाता ॥ बाळकाकारणें ओपिलें ॥७५॥ सत्यश्रव्यातें नारदें ओपूनि बाळ ॥ तेणें योगें मन सुढाळ ॥ पोटीं आनंद भरोनि सबळ ॥ बाळ हदयीं कवळीतसे ॥७६॥ बाळ ओपूनि नारदमुनी ॥ बोलता झाला तयालागुनी ॥ सत्यश्रव्या बाळनामीं ॥ चरपट ऐसें पाचारीं ॥७७॥चरपटनामी बाळ गुणी ॥ सुरवर बोलले आहेत वाणी ॥ ती ऐकिली निजश्रवणीं ॥ तरी हेंचि नाम ठेवीं कां ॥७८॥ अवश्य म्हणोनि सत्यश्रवा ॥ येता झाला निकट आपुल्या गांवा ॥ येरीकडे नारद देवां ॥ स्वर्गी जाऊनि संचरला ॥७९॥ सांगतां सकळ देवां वृत्तांत ॥ स्थाना गेले दव समस्त ॥ येरीकडे स्वसदनांत ॥ सत्यश्रवा संचरला ॥८०॥ गृहीं कांता चंद्रानामी ॥ अति लावण्य धार्मिक लक्ष्मी ॥ पतिव्रता ती अपारनेमी ॥ कीं ती अनसूया दूसरी ॥८१॥ तिचे निकट सत्यश्रवा ॥ उभा राहोनि बोले बरवा ॥ म्हणे कामिनी दर्भ मिळावा ॥ गेलों होतों काननीं ॥८२॥ तेथें अवचट लाभ झाला ॥ सुत तूतें दैंवें दिधला ॥ तरी पालन करुनि नाम याला ॥ चरपट ऐसें पाचारीं ॥८३॥ तयाच्या योगेंकरुन ॥ सुरवरांचे पाहिले चरण ॥ मग मुळापासूनि सकळ कथन ॥ कांतेपाशीं वदला तो ॥८४॥ कांता ऐकूनि वर्तमान ॥ तुकावीतसे आनंदें मान ॥ म्हणे दर्भभावें सेवितां विपिन ॥ वंशलता सांपडली ॥८५॥ कीं खापर वेंचूं जातां अवनीं ॥ तों सांपडला चिंतामणी ॥ तेवीं तुम्हां दैवेंकरुनी ॥ बाळ लाभलें महाराजा ॥८६॥ कीं भूत पूजावया मसणवटीं ॥ जातां लक्ष्मी भेटे वाटीं ॥ तेवीं तुम्हां काननपुटी ॥ बाळलाभ झाला असे ॥८७॥ कीं दगड उलथायाचे मिषें ॥ दैवें लाभला चोख परीस ॥ तेवीं तुम्हां लाभ सुरस ॥ बाळलाभ झाला असे ॥८८॥ कीं सहज मर्कट धरुं जातां ॥ गांठ पडली हनुमंता ॥ तेवीं तुम्हां दर्भभावार्था ॥ बाळलाभ झाला असे ॥८९॥ ऐसें म्हणोनि चंद्रा नारी ॥ बाळ हदयीं कवळी करीं ॥ परी अति स्नेहचित्तसमुद्रीं ॥ आनंदलहरी उठवीत ॥९०॥जैसा दरिद्री पिशुन वनांत ॥ निजे परी मांदुस सांपडे त्यांत ॥ मग आनंद तयाचे हदयांत ॥ कवण अर्थी वर्णिला ॥९१॥ तेवीं वाढोनि आनंदलहरी ॥ बाळा आलिंगी चंद्रा नारी ॥ मग स्नान पान पयोधरी ॥ करुनि पालखातें हालवीतसे ॥९२॥ चरपट ऐसें बोलूनि नाम ॥ गीत गातसे साधूसम ॥ ऐसें सलील दावूनि प्रेम ॥ अपार दिवस लोटले ॥९३॥ सप्त वर्षेपर्यत ॥ पालन केलें कालस्थित ॥ उपरी मौंजीबंधन त्यांत ॥ अति गजरें केलें असे ॥९४॥ मग करवूनि वेदाध्ययन ॥ शास्त्रीविद्येत केलें निपुण ॥ मीमांसदि सकळ व्याकरण ॥ न्यायशास्त्र पढविलें ॥९५॥ यापरी कोणे एके दिवशीं ॥ गमन करितां देवऋषी ॥ सहज येत पुनीतग्रामासी ॥ स्मरण झाले नाथाचें ॥९६॥ मग आगंतुकाचा वेष धरुन ॥ पाहे सत्यश्रव्याचा आश्रम ॥ तों द्वादश वर्षाचा चरपट नाम ॥ महातेजस्वी दिसतसे ॥९७॥ मग विप्रवेषे ते गृहभक्ती ॥ सारुनि पाहिली चरपटमूर्ती ॥ तों सुगम विद्येची दैदीप्यशक्ती ॥ तया देही देखिली ॥९८॥ ब्रह्मरेतोदयप्राणी ॥ म्हणोनि बंधुत्व नारदमुनी ॥ त्या मोहानें सकळ करणी ॥ चरपटाची देखिली ॥९९॥ परम तोष मानूनि चित्तीं ॥ जात बद्रिकाश्रमाप्रती ॥ तों आत्रेय आणि मच्छिंद्रजती ॥ निजदृष्टीं देखिले ॥१००॥ मग भावेंकरुनि तये वेळां ॥ उभयतांसी जाऊनि भेटला ॥ त्यातें पाहूनि लोट लोटल ॥ चित्तसरिती प्रेमाचा

॥१॥ निकट बैसूनि तयांचे पंगतीं ॥ परी एकाग्रीं मिळाल्या चतुर्थशक्तीं ॥ मच्छिंद्रनाथ अपर्णापती ॥ दत्तात्रेय चतुर्थ तो ॥२॥ परी हे चौघेही एकाभ्यासी ॥ दीक्षावंत पूर्ण संन्यासी ॥ वैष्णवनामी भागवतदेशीं ॥ प्रतापार्क तयांचा ॥३॥ कीं निधी परीस चिंतामणी ॥ कीं चौथा कौस्तुभ वैडूर्यखाणी ॥ ऐसे चौघेही एकासनीं ॥ विराजले एकदां ते ॥४॥ वार्तालता अपरिमित ॥ तों चरपटवार्ता विधिसुत ॥ मुळापासूनि पूर्ण कथित ॥ त्रिवर्गात सांगितली ॥५॥ वार्ता ऐकतां आदिनाथ ॥ श्रीदत्तात्रेय बोलत ॥ कीं तुम्ही नवनारायणात ॥ सनाथ करुं इच्छिलें ॥६॥ तो पिप्पलायन नारायण ॥ अवतार मिरवला चरपटनाम ॥ तया आतां सनाथ करुन ॥ कल्याणरुपीं मिरवाल ॥७॥ ऐसे बोलतां उमारमण ॥ बोलतां झाला अत्रिनंदन ॥ कीं महाराजा पश्चात्तापाविण ॥ हितप्राप्ती मिळेना ॥८॥ तरी चरपटातें पश्चात्तापें ॥ मानला नाहीं जंववरी बापें ॥ त्यावरी अनुग्रहलोपें ॥ माझ्यावरी मिरवतसे ॥९॥ यावरी बोले नारदमुनी ॥ हे अवधूता बोलसी वाणी ॥ तरी चरपटाचे अंतःकरणीं ॥ पश्चात्ताप मिरवे तो ॥११०॥ परी तुम्ही जीवासम भावें ॥ चरपटभागीं मिरवा सदय ॥ तों पश्चात्तापउदय ॥ चरपटदेहीं करितों मी ॥११॥ ऐसें बोलूनि अवधूताप्रती ॥ पाहिली शीघ्र लुप्तग्रामक्षिती ॥ पवित्र होऊनि विद्यार्थी ॥ सत्यश्रव्यातें भेटला ॥१२॥ म्हणे महाराजा गुरुवर्या ॥ मी विद्यार्थी विद्याकार्या ॥ तरी मजवरी करुनि दया ॥ विद्यारत्न ओपावें ॥१३॥ मग अवश्य म्हणोनि तो ब्राह्मण ॥ अभ्यासविद्येकारणें ॥ कुलंब ऐसें स्वदेहा नामाने ॥ सत्यश्रव्या वदलासे ॥१४॥ कुलंब नामें नारदमुनी ॥ आणि चरपट नामेंकरोनीं ॥ उभयतां बैसूनि एकासनीं ॥ अभ्यास करिती सद्विद्या ॥१५॥ परी कोठेंही न लागे ठिकाण ॥ तो अवसर आल दैवेंकरोन ॥ तया ग्रामीं एक यजमान ॥ पाचारावया पातला ॥१६॥तयाचे गृहीं प्रयोजन ॥ करणें होतें ओटीभरण ॥ तो ग्रामजोशी म्हणोन ॥ पाचारावया पातला ॥१७॥ पातला परी सत्याश्रवा ॥ बैसला होता अर्चूनि देवा ॥ मग चरपटा सांगोनि मनोभावा ॥ नारदासह पाठविला ॥१८॥ चरपट जाऊनि तयाचे धार्मी ॥ विधी उरकला मनोधर्मीं ॥ उपरी यजमान दक्षिणापाणी ॥ येता झाला महाराजा ॥१९॥ नारदें पाहूनियां संधी ॥ स्मरण झालें पूर्वविधी ॥ चरपटमनीं कलह नव्हता कधीं ॥ परी नारदें योजिला ॥१२०॥ बैसलें होते कार्यालागुनी ॥ तों नारद बोले चरपटासी वाणी ॥ दक्षिणा न घेतां तूं गुणी ॥ योगपुरुषा योगज्ञाना ॥२१॥ जरी तूं दक्षिणा हातीं घेसी ॥ तरी योग्य न वाटे आम्हांसीं ॥ आपण उभयतां अज्ञान विद्यार्थी ॥ भागाभाग समजेना ॥२२॥तरी उगलाचि चाल चरपटा उठोनि ॥ सत्यश्रवा येईल तव दक्षिणा घेऊनि ॥ चरपट म्हणे रिक्तहस्तेकरोनी ॥ कैसें जावें सदनासी ॥२३॥ नारद म्हणें तूं दक्षिणा घेसी ॥ परी अमान्य होईल तव पित्यासी ॥ येरु म्हणे कसरतेसी ॥ करुनि दक्षिणा घेईन मी ॥२४॥ कसरत करुनि सवाई पाडें ॥ द्रव्य ठेवितां तातापुढें ॥ मग तो काय बोलेल वाकुडें ॥ भलेपणा दावील कीं ॥२५॥ तों ती दक्षिणा अति सान ॥ नव्हती उभयतांच्या स्वरुपाप्रमाण ॥ तेणेंकरुनि चरपट मनें ॥ खिन्न झाला धार्मिक तो ॥२६॥ ऐसें उभयांचें झालें भाषण ॥ तों यजमान आला दक्षिणा घेऊनि ॥ चरपटाहातीं देत भिजवून ॥ अल्प दक्षिणा पहातसे ॥२७॥ आधींच नारदें कळ लावूनी ॥ ठेविली होती अंतःकरणीं ॥ त्यावरी लघु दक्षिणा पाहूनी ॥ कोप अत्यंत पावला ॥२८॥ नारदें भाषणापूर्वीच बीज ॥ पेरुनि ठेविलें होतें सहज ॥ कोपतरु फळविराज ॥ कलह उत्पन्न झाला पैं ॥२९॥ मग बोलता झाला यजमानासी ॥ म्हणे तुम्हीं ओळखिलें नाहीं आम्हांसी ॥ कवण कार्य कवण याचकासी ॥ द्यावें कैसें कळेना ॥१३०॥ यजमान म्हणे ऐक भटा ॥ याचका पैका द्यावा मोठा ॥ परी दाता असेल करंटा ॥ मग याचकें काय करणें ॥३१॥ येरी म्हणे सामर्थ्य असतां ॥ तरी प्रवर्तावें कार्यार्था ॥ ऐसेपरी बोलतां ॥ उभयतां कलह अपार वाढे ॥३२॥ नारद तेथोनि निघोनी ॥ सत्यश्रवा विप्राजवळी येऊनी ॥ म्हणे दुखविला यजमान गुणी ॥ धडगत मज दिसेना ॥३३॥ असंतुष्ट द्विज नष्ट ॥ ऐसें बोलती सर्व वरिष्ठ ॥ तरी चरपटानें केलें भ्रष्ट ॥ यजमानकृत्य सर्वस्वीं ॥३४॥ आपण याचक संतुष्टवृत्ती ॥ सदा असावें गौरवयुक्ती ॥ आर्जव केलिया कार्ये घडती ॥ न घडे तेंचि महाराजा ॥३५॥ ऐसें बोलतां नारदमुनी ॥ कोप चढला सत्यश्रव्या लागुनी ॥ तत्काळ देवार्चन सोडोनी ॥ यजमानगृहीं पातला ॥३६॥ तो यजमान आणि सुत ॥ बोलबोली ऐकिली समस्त ॥ तेंही पाहूनि साक्षवंत ॥ अति कोप वाढला ॥३७॥ जैसा आधींच वैश्वानर ॥ त्यावरी सिंचिलें स्नेह अपार ॥ कीं उन्मत्त झालिया पान मदिर ॥ त्यावरी संचार भूताचा ॥३८॥ त्याची न्यायें सत्यश्रवा ॥ कोपानळीं चढला बरवा ॥ येतांचि चरपटमुखीं रवा ॥ करपुटानें काढीतसे ॥३९॥ ताडन होतां मुखावरती ॥ चरपटही पडला क्रोधाहुतीं ॥ आधींच बोलतां यजमानाप्रती ॥ क्रोधोदकें भिजलासे ॥१४०॥त्यावरी चरपटनेत्रीं ॥ क्रोधाचे पूर लोटती ॥ मग सर्व त्यागूनि क्रोधें जल्पती ॥ गांवाबाहेर निघाला ॥४१॥गांवाबाहेर भगवतीदुर्ग ॥ जाऊनि बैसला गुप्तमार्ग ॥ पश्चात्तापें झाला योग ॥ मनामाजी दाटेना ॥४२॥ येरीकडे नारदमुनी ॥ अंतरसाक्षी सर्व जाणुनी ॥ दिव्यभव्य विप्र प्राज्ञी ॥ वेष द्वितीय नटलासे ॥४३॥ होऊनि दिव्य ब्राह्मण ॥ दुर्गालयीं आला दर्शना म्हणोन ॥ भगवतीतें नमस्कारुन ॥ चरपटासमीप बैसला ॥४४॥ म्हणे कोण जी कां हो येथ ॥ बैसले आहां चिंतास्थित ॥ येरु ऐकूनि सकळ वृत्तांत ॥ तयापाशीं निवेदी ॥४५॥ ऐकूनि चरपटाचें वचन ॥ म्हणे पिसाट झाला ब्राह्मण ॥ ऐशा क्रोधें पुत्रालागून ॥ दुखविलें वृद्धानें ॥४६॥ आपुले चरणीं चरणसंपुट ॥ पुत्रापायीं येतां नीट ॥ मग पुत्रमर्यांदा रक्षूनि चोखट ॥ माहात्म्य आपुलें रक्षावें ॥४७॥ ऐशी चाल जगतांत ॥ प्रसिद्धपणी आहे वर्तत ॥ तरी मतिमंद तो वृद्ध निश्चित ॥ बुद्धिभ्रष्ट म्हणावा ॥४८॥ तरी ऐशियाचा संग त्यूजून ॥ तूं सेवावें महाकानन ॥ परतोनि त्याच्या वदना वदन ॥ दावूं नये पुत्रानें ॥४९॥ ऐसें बोलतां नारदमुनी ॥ चरपटा क्रोध अधिक मनीं ॥ दाटला पश्चात्तापें करुनी ॥ अधिकोत्तर नेटका ॥१५०॥ मग त्या विप्रालागीं बोलत ॥ म्हणे मम गृहीं जाऊन गुप्त ॥ कुलंब नाम विप्र यथार्थ ॥ पाचारुनि आणावा ॥५१॥ त्यातें घेऊनि स्वसंगती ॥ आम्ही जाऊं विदेशाप्रती ॥ पाहूनि सबळ सदगुणमूर्ती ॥ विद्या सकळ अभ्यासूं ॥५२॥अवश्य म्हणोनि तो ब्राह्मण ॥ भगवती दुर्गाबाहेर येऊन ॥ त्या स्वरुपा लोप करुन ॥ कुलंववेष नटलासे ॥५३॥ पुन्हां त्यापाशीं शीघ्र येऊन ॥ केली चरपटालागी देखण ॥ म्हणे पिसाट झाला तो ब्राह्मण ॥ हिताहित कळेना ॥५४॥ तरी ऐसिया क्रोधापासीं ॥ आम्ही न राहूं निश्चयेंसीं ॥ तरी आणिक गुरु पाहूनि महीसी ॥ विद्येलागीं अभ्यासूं ॥५५॥ ऐसें बोलतां कुलंब वचन ॥ अधिकोत्तर चरपटमन ॥ पश्चात्ताप दाटून ॥ कुलंबचित्तीं मिरवला ॥५६॥ म्हणे सख्या अन्य क्षेत्रासी ॥ आपण राहूनि उभयतांसी ॥ दोघे एकचि मार्गासी ॥ वर्तणुकी राहूंया ॥५७॥ करुं एकचित्तें आपणास ॥ पडणार नाहीं दुःखलेश ॥ गुरु संपादूनि निःशेष ॥ विद्येलागीं अभ्यासूं ॥५८॥ ऐसें बोलतां चरपटासी ॥ अवश्य म्हणे विधिसुत त्यासी ॥ तत्काळ सांडूनियां नगरासी ॥ मुनिराज ऊठला ॥५९॥ मग चरपट आणि नारदमुनी ॥ उभयतां चालिले मार्ग लक्षूनी ॥ पांच कोश लंधितां अवनी ॥ नारद बोले तयातें ॥१६०॥ म्हणे सखया ऐक वचन ॥ आपण पाहूं बद्रिकाश्रम ॥ श्रीबद्रिकेदारा नमून ॥ काशीक्षेत्रीं मग जाऊं ॥६१॥ तये क्षेत्रीं विद्यावंत ॥ विप्र आहेत अपरिमित ॥ कोणी आवडेल जो चित्तांत ॥ विद्या त्यायाशीं अभ्यासूं ॥६२॥ ऐसें बोलतां कुलंब चरपटाप्रत ॥ अवश्य म्हणे विप्रपुत्र ॥ मार्ग धरुनि बद्रिकाश्रमातें ॥ पाहावया चालिले ॥६३॥ मार्गी करुनि भिक्षाटन ॥ पाहते झाले बद्रिकाश्रम ॥ केदारेश्वर देवालयांत जाऊन ॥ बद्रिकेदार नमियेला ॥६४॥ नमितां उभयें श्रीकेदार समर्थ ॥ तों प्रगट झाले मच्छिंद्रदत्त ॥ तें पाहूनि विधिसुत ॥ तयांपासीं पातले ॥६५॥ दत्तचरणीं ठेवूनि माथा ॥ आणिक नमी मच्छिंद्रनाथा ॥ तें पाहूनि चरपटी तत्त्वतां ॥ तोही वंदी उभयतांसी ॥६६॥ चरपटें उभयतां करुनि नमन ॥ पुसतसे तो कुलंबाकारण ॥ म्हणे महाराजा हे कोण ॥ उभयतां असती पैं ॥६७॥ नारद म्हणे ओळखीं नयनीं ॥ अत्रिसुत हा दत्तात्रेय मुनी ॥ आणि मच्छिंद्र जती ऐकसी कानीं ॥ तोचि असे का ब्राह्मणा ॥६८॥ यानंतर मी देवऋषी ॥ नारद म्हणती या देहासी ॥ तव कार्यार्थ कुलंबवेषीं ॥ मानवदेहीं नटलों मी ॥६९॥ ऐसे ऐकतां चरपटवचन ॥ कुलंबचरणीं माथा ठेवून ॥ म्हणे महाराजा स्वरुप दावून ॥ सनाथ करी मज आतां ॥१७०॥ नारद म्हणे ऐक वचन ॥ आम्ही स्वरुप दावूं त्रिवर्ग जाण ॥ परी बा गुरुप्रसादाविण ॥ न देखवे गा तुजलागीं ॥७१॥ तरी गुरुप्रसादमंत्र कानीं ॥ रिघावा होतांचि ध्यानीं ॥ मग आम्हीच काय दिसती त्रिभुवनीं ॥ ब्रह्मस्वरुप होशील तूं ॥७२॥ यावरी बोले चरपटनाथ ॥ कोणता पाहूं गुरु येथ ॥ तुम्हांपक्षां प्रतिष्ठावंत ॥ भुवनत्रयीं असेना ॥७३॥ तरी मज अनुग्रह द्यावा येथें ॥ करावें स्वरुपीं सनाथ मातें ॥ नारद म्हणे दत्तात्रेयातें ॥ कारण आपुलें संपादा ॥७४॥ ऐसें बोलतां नारदमुनी ॥ श्रीदत्तात्रेय कृपा करुनी ॥ ठेविता झाला वरदपाणी ॥ चरपटमौळीं तेधवां ॥७५॥ संकल्पित स्थित तनु मन ॥ कायावाचा जीवित्वप्राण ॥ चित्त बुद्धि अंतःकरण ॥ घेतलें गोवूनि संकल्पीं ॥७६॥ मग वरदहस्त ठेवूनि मौळीं ॥ कर्णी ओपिली मंत्रावळी ॥ ओपिताचि अज्ञानकाजळी ॥ फिटूनि गेली तात्काळ ॥७७॥ ब्रह्मदर्शन खुणाव्यक्त ॥ होतांचि देखिलें सत्तत्त्व तेथ ॥ लखलखीत तेज अदभुत ॥ मित्रापरी भासलें ॥७८॥कीं औदुंबरींचा ठाव सांडून ॥ मिरवती पृथ्वीवरुन ॥ तेवीं विधिपुत्र वसुनंदन ॥ तेजेंकरुनि गहिवरलें ॥७९॥ तें चरपटें पाहूनि तेजोसविता ॥ त्रिवर्गा चरणीं ठेविला माथा ॥ तो अवसर पाहूनि तत्त्वतां ॥ उमाकांत प्रगटला ॥१८०॥ प्रगट होतां अपर्णापती ॥ चरपटा सांगे मच्छिंद्रजती ॥ दशकर नमींकां कृपामूर्ती ॥ भेटावया आलासे ॥८१॥ ऐसें ऐकतां चरपटनाथ ॥ शिवा नमीतसे आनंदभरित ॥ मग दशकर कवळूनि हदयांत ॥ मुखालागीं कुरवाळी ॥८२॥ कुरवाळूनि म्हणे अत्रिसुता ॥ विद्या सांगावी चरपटनाथा ॥ नवांच्या गणीं करुनि सरता ॥ नाथपंथी मिरवी कां ॥८३॥ अवश्य म्हणोनि अत्रिसुत ॥ चरपटासी विद्या अभ्यासीत ॥ सकळ शास्त्रीं झाला ज्ञात ॥ उपरी तपा बैसविला ॥८४॥ मग नागपात्री अश्वत्थीं जाऊन ॥ द्वादश वर्षे वीरसाधन ॥ नऊ कोटी सात लक्ष रत्न ॥ शाबरी कवित्व पैं केलें ॥८५॥ यापरी मंत्रविद्या करुन ॥ मेळविले सुरवर मंडण ॥ स्वर्गदेवता तोषवून ॥ विद्यावरु घेतला ॥८६॥ मग श्रीगुरु अत्रिसुत ॥ सेविता झाला गिरनारपर्वत ॥ येरीकडे चरपटनाथ ॥ तीर्थावळी चालिला ॥८७॥ श्रीरामेश्वर गोकर्ण महाबळेश्वर ॥ जगन्नाथ हरिहरेश्वर ॥ काशी मनकर्णिका विश्वेश्वर ॥ तीर्थे सेवीत चालिला ॥८८॥ तीर्थे करितां अपरिमित ॥ सच्छिष्य नव झाले त्यांत ॥ ते नवशिष्य प्रख्यातवंत ॥ सिद्धकळा जाणती ॥८९॥ राघवसिद्ध बाळसिद्ध ॥ गोकाटसिद्ध जाबुसिद्ध ॥ नैमित्यिक सारेंद्वक हुक्ष प्रसिद्ध ॥ द्वारभैरव रणसिद्ध तो ॥१९०॥ ऐसे चरपटाचे नवसिद्ध वर्ण ॥ शाबरी विद्येंत असती पूर्ण ॥ चौर्याकयशीं सिद्ध नवांपासून ॥ उदयवंत पावले ॥९१॥ जोगी शारंगी निजानंद ॥ नैननिरंजन यदु प्रसिद्ध ॥ गैवनक्षुद्र कास्त सिद्ध ॥ रेवणनाथाचे असती पैं ॥९२॥ उरेश सुरेश धुरेश कुहर ॥ केशमर्दन सुद्धकपूर ॥ भटेंद्र आणि कटभ्रवा साबर ॥ हे नवसिद्ध भर्तरीनाथाचे ॥९३॥ दक्षेंद्र आणि अनिर्वा अपरोक्ष ॥ कामुकार्णव सहनसिद्ध प्रसिद्ध ॥ दक्षलायन देवसिद्ध ॥ पाक्षेंद्र साक्ष मच्छिंद्राचे सिद्ध हे ॥९४॥ निर्णयार्णव हरदंतान ॥ भोमान हुक्षे कृष्णपलायन ॥ हेमा क्षेत्रांत रत्नागर नाम ॥ गोरक्षाचे हे असती ॥९५॥ विनयभास्कर दत्तघात ॥ पवनभार्गव सुक्षार्णव यथार्थ ॥ कविटशवी वधम प्रोक्षित ॥ नव जालिंदराचे हे असती ॥९६॥ शारुक वालुक शरभ सहन ॥ प्रोक्षितशैर्म कोकिल नाम ॥ कोस्मितवाच संपति नवही पूर्ण ॥ कान्हिपाचे हे असती ॥९७॥ यापरी चौरंगीचे सहा सिद्ध ॥ लोम भ्रातरक चिरकालवृन्द ॥ नारायण काळिका साव्रजी प्रसिद्ध ॥ चौरंगीचे असती पैं ॥९८॥ मीननाथ अडबंगीनाथ ॥ यांचे सहा सिद्ध सिद्धिवंत ॥ सुलक्षा लुक्ष मोक्षार्णव समर्थ ॥ द्वार भद्राक्ष सहावा ॥९९॥ एकूण चौर्याबयशीं सिद्धांचा झाडा पूर्ण ॥ ग्रंथीं वदला धुंडीनंदन ॥ मालू नरकिमयागार ॥ सदा परिसोत भाविक चतुर ॥ अष्टत्रिंशततिमोऽध्याय गोड हा ॥२०१॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ ॥ शुभं भवतु ॥ ॥ अध्याय ३८॥ ओंव्या २०१॥ ॥ नवनाथभक्तिसार अष्टत्रिंशतितमोऽध्याय समाप्त ॥